Niedowidzenie – duży problem wśród małych ludzi

Często do naszych gabinetów zgłaszają się pacjenci, którzy w kartach wywiadu zaznaczają pole “niedowidzenie”. Każdy taki wpis jest niezwykle niepokojący dla nas. Od razu nasuwa wiele pytań: “co jest jego przyczyną?”, “jak jest głębokie?” lub “czy znacząco wpływa to na życie pacjenta?”. Wielokrotnie jednak okazuje się, iż wcześniej wskazane niedowidzenie to tylko lekkie obniżenie ostrości widzenia i wystarczy odpowiednia korekcja do bliży lub dali. Czy w takim razie jest niedowidzenie i czym różni się od słabowidzenia lub właśnie pogorszonej ostrości?

OSTROŚĆ WIDZENIA

Ostrość widzenia to podstawa naszego funkcjonowania w życiu codziennym. Nasza siatkówka jak już wielokrotnie wspominaliśmy w innych artykułach jest kliszą, na której wypala się obraz. Taki obraz dopiero jest interpretowany przez nasz mózg. W siatkówce znajdują się dwa rodzaje komórek odpowiedzialnych za widzenie – czopki i pręciki. Najważniejsze są czopki. Zlokalizowane w dołku odpowiadają za widzenie centralne, postrzeganie barw oraz to jak “ostro” widzimy. Nasz organizm jest tak zbudowany by zrozumieć że dwa punkty są od siebie oddzielone muszą zostać pobudzone trzy czopki na siatkówce. Tak więc aby zauważyć przerwę między liniami w literze “U” muszą zostać pobudzone trzy czopki – jeden odpowiedzialny za lewą linie, jeden niepobudzony (przerwa) oraz trzeci odpowiedzialny za linię prawą. Ta umiejętność to tzw. rozdzielczość oka czyli nasza ostrość wzroku. Im lepsza ostrość wzroku tym mniejsze znaki jesteśmy w stanie rozpoznać. Badanie ostrości wzroku jest podstawową procedurą określania korekcji wad wzroku i bada się za pomocą znaków na tablicach, które pacjent czyta z odpowiedniej odległości. Mamy w zanadrzu wiele symboli: litery, cyfry, pierścienie, haki a nawet obrazki dla dzieci.

NIEDOWIDZENIE? SŁABOWIDZENIE? POGORSZENIE OSTROŚCI?

Zazwyczaj pacjenci zgłaszają z pogorszeniem ostrości wzroku. W wyniku wielu czynników takich jak:

– postępująca wada wzroku (krótkowzroczność, nadwzroczność, prezbiopia)
– czasowe pogorszenie związane z chorobą (gorączka, przeziębienie, grypa)
– problemy widzenia obuocznego (zezy ukryte, zezy jawne, problemy z akomodacją)
– problemy z filmem łzowym (ZSO, zapalenie brzegu powieki)
– stany zapalne rogówki
– zaćma
– choroby oczne (choroby siatkówkowe, naczyniówkowe, nerwu wzrokowego lub ciała szklistego)
– przyjmowanie leków ogólnoustrojowych (mocne leki przeciwbólowe, leki antyarytmiczne, leki psychotropowe, antybiotyki oraz leki nasenne)

Większość tych przyczyn – wady wzroku, problemy obuoczne czy z filmem łzowym jesteśmy w stanie wyprowadzić i pozwolić pacjentowi odzyskać wcześniejszą ostrość. Są jednak stany, które nie pozwalają na to – czyli niedowidzenie.

Słabowidzenie jest stanem podobnym do niedowidzenia jednak przyczyny są bardzo dobrze poznane. Słabowidzenie pojawia się zazwyczaj jako konsekwencja nieleczonych chorób ciężkich. Zmiany te mogą być zahamowane jednak są one nieodwracalne. W związku z tym często powodują znaczące osłabienie ostrości widzenia w centrum co uniemożliwia swobodne funkcjonowanie pacjentów w społeczności.

PRZYCZYNY SŁABOWIDZENIA

– AMD (Zwyrodnienie Plamki Związane z Wiekiem)
– Cukrzyca (Retinopatia Cukrzycowa)
– Odwarstwienia Siatkówki

Niedowidzenie to jedno lub obuoczne znaczne obniżenie ostrości wzroku bez przyczyn chorobowych, których nie mam możliwości skorygować okularami czy soczewkami kontaktowymi. Niedowidzenie pojawia się przeważnie w wieku dziecięcym w kluczowych momentach rozwoju funkcji wzrokowych. Powoduje to znaczący wpływ na późniejsze funkcjonowanie danej osoby w życiu dorosłym. Wielkość niedowidzenia oraz jego spustoszenia w funkcjonowaniu obuocznym głównie zależą od momentu wystąpienia pierwszych objawów oraz wdrożenia specjalistycznych metod zapobiegania jego pogłębianiu. Niedowidzenie nie jest rzadkim zjawiskiem, obejmuje ok 1-3,5% zdrowych dzieci w populacji.

PRZYCZYNY NIEDOWIDZENIA

– ograniczony dostęp w zakresie bodźców wzrokowych we wczesnym dzieciństwie (okres krytyczny przypada ok 4 miesiąca życia); u dzieci dotyczy to zmętnienia ośrodków optycznych np. zaćmy wrodzonej lub całkowitego opadnięcia powieki
– najczęściej bez organicznej przyczyny
– rzadziej związana z nieprawidłowościami w budowie gałki ocznej
– może dotyczyć jednego lub obojga oczu
– tłumienia obrazu w oku zezującym

Niedowidzenie jest ostateczną konsekwencją długo trwającego tłumienia, a wcześniej hamowania. Hamowanie jest psychicznym wyłączaniem wrażeń wzrokowych oka zezującego. Jeżeli jest ono przejściowe (występuje tylko podczas obuocznego patrzenia), to mówimy wówczas o tłumieniu. Tłumienie jest pewnego rodzaju mechanizmem samoobronnym organizmu w sytuacji „zamieszania”, które powstaje, gdy na okolice plamek obojga oczu padają różne obrazy. Następstwem niedowidzenia jest nieprawidłowa koordynacja oko-ręka. Oko z ekscentryczną fiksacją wykonuje skaczące, niespokojne ruchy, zatem wyklucza to płynność i precyzję ruchów. Celem leczenia jest doprowadzenie do fiksacji centralnej.

KLASYFIKACJA NIEDOWIDZENIA

a) dużego stopnia – ostrość wzroku 0,1 (10%) lub mniej
b) średniego stopnia – ostrość wzroku 0.1(10%) – 0,3 (30%)
c) małego stopnia – ostrość wzroku 0,3 (30%) – 0,6 (60%)

LECZENIE NIEDOWIDZENIA

W przypadku niedowidzenie ważne jest wczesne wprowadzenie właściwej terapii co zabezpieczy wzrok dziecka przed nieodwracalnymi zmianami w układzie wzrokowym. Niezależnie od stopnia niedowidzenia ważne jest określenie właściwej korekcji dziecka oraz diagnoza pobocznych problemów wzrokowych mogących powodować powyższy stan. Wprowadzenie właściwej dziecku korekcji okularami lub soczewkami kontaktowymi jest kluczowe w wprowadzenie głębszych metod terapii niedowidzenia. Podstawową metodą wyprowadzania niedowidzenia jest Terapia Widzenia (Vision Teraphy) połączone z czasowym lub trwałym zasłanianiem oka.

Ćwiczenia jednak nie pozwalają na wyleczenie niedowidzenia. Zapewniają one poprawę ostrości i utrzymanie tego stanu. W związku z tym bardzo ważna jest kontrola u specjalisty oraz utrzymanie właściwych nawyków dziecka oraz elementów Terapii Widzenia w codziennym funkcjonowaniu.

KTO SIĘ NAMI ZAJMNIE?

Osoba Słabowidząca —> Tyflopedagog / Terapeuta Widzenia
Osoba Niedowidząca —> Ortoptysta / Optometrysta
Osoba z obniżoną ostrością —> Optometrysta / Ortoptysta / Okulista