Wpływ ciąży na wzrok matki i dziecka

Kobiety w ciąży stanowią grupę, która powinna zostać objęta szczególną opieką specjalistyczną ze względu na przebieg procesów fizjologicznych (powodujących przejściowe zaburzenia funkcji oka i jego narządu ochronnego), chorobowych (ciąża może mieć wpływ na istniejące uprzednio choroby w narządzie wzroku) oraz zredukowane możliwości leczenia farmakologicznego.

Zmiany fizjologiczne (np. związane z uwodnieniem, gospodarką hormonalną) w narządzie wzroku u kobiet w ciąży obejmują: skórę twarzy (pigmentacja), powieki (ich opadanie), aparat ruchowy oka (zez okresowy), zmniejszenie produkcji łez, rogówkę (obniżenie czułości, obrzęk, przejściowe przymglenie), soczewkę (przejściowe zaburzenia akomodacji w okresie ciąży i laktacji) oraz obniżenie ciśnienia śródgałkowego. Wymienione wyżej struktury/obszary stanowić powinny przedmiot badania specjalistycznego.

Stwierdza się również wpływ ciąży na istniejące uprzednio zmiany w narządzie wzroku np. w stanach zapalnych błony naczyniowej, retinopatii cukrzycowej, chorobie Grave-Basedowa, toksoplazmozie, zwyrodnieniu barwnikowym siatkówki oraz chorioretinopatii surowiczej.

Systematyczna kontrola kobiety w ciąży u okulisty jest nieodzowna ze względu na: grupę leków z bezwzględnymi przeciwskazaniami ich stosowania, leki, które należy ostrożne stosować lub leki dozwolone (Klasyfikacja FDA). Dotyczy to: leków przeciwjaskrowych, znieczulających miejscowo, rozszerzających źrenicę, antybiotyków sosowanych miejscowo, leków przeciwwirusowych, przeciwgrzybicznych, glikokortykosteroidów, przeciwzapalnych, przeciwalergicznych oraz preparatów diagnostycznych.

Szczegółową opieką specjalistyczną powinno objąć się nowonarodzone dziecko (wcześniaki obowiązkowo oraz tzw. „przenoszone” ciąże). Badanie funkcjonowania wzrokowego w okresie noworodkowym wykonuje ortoptystka, terapeuta wczesnego wspomagania/terapeuta widzenia – tyflopedagog i obejmuje ono: zdolność fiksacji i śledzenia za przedmiotem przesuwanym w polu widzenia w odległości 30 cm od oczu (brak zdolności akomodacji do 3 miesiąca życia i konieczność utrzymania zainteresowania obiektem wzrokowym).

W przypadku braku fiksacji i wodzenia oczami i głową, zanim rozważy się głębsze zaburzenia, należy wykluczyć przyczynę okulistyczną np.:

– zmętnienie rogówki (jej przezierność);
– zaćmę wrodzoną i obecność białawego refleksu;
– jaskrę wrodzoną i badanie palpacyjne twardości gałek ocznych;
– asymetrię reakcji źrenicznej na światło w oczach (w intensywnym oświetleniu następuje zmniejszenie wielkości/śrenicy żrenic – myosis, a w półcieniu ich rozszerzenie – mydrasis) oraz brak opadania powieki górnej i wrażenia zapadnięcia gałki ocznej po uszkodzonej stronie ciała ( występuje w Zespole Hornera);
– oczopląs poziomy, pionowy lub rotacyjny; nieregularne mimowolne rychy gałek ocznych mogą być objawem zaburzeń układu nerwowego pochodzenia centralnego lub obwodowego;
– zez, objawiający się względnie stałym odchyleniem bocznym i/lub pionowym, niesymultanicznością ruchów oczu. Tylko jeśli jest zmienny i występuje w okresie do trzech/sześciu pierwszych miesięcy, zez jest postrzegany jako zjawisko fizjologiczne, spowodowane nierównowagą mięśniową oraz brakiem pełnej kontroli i koordynacji pracy oczu.

Powyższe informacje dotyczące stanu narządu wzroku i jakości widzenia dziecka, stanowią podstawę dalszych działań leczniczych, terapeutycznych i korekcyjnych (wady wzroku).