Zezowanie dzieci. Reaguj natychmiast!

Często jako dzieci słyszeliśmy – “Nie rób zeza bo Ci tak zostanie!”. W związku z tym już od dziecka jesteśmy przyzwyczajani do faktu, iż nieprawidłowe ułożenie oczu jest czymś złym i niepożądanym. Jak jednak naprawdę ma się sprawa z zezem, czym jest i jak wygląda? Dziś postaramy się to Państwu wyjaśnić.

RUCHY OCZU I MIĘŚNIE

Natura dość dobrze wyposażyła nas w szereg mięśni pozwalających na wykonywanie wielu zadań. Ze wszystkich zmysłów najbardziej polegamy na naszym wzroku w związku z tym odpowiednie widzenie w wielu kierunkach jest kluczowe dla naszego funkcjonowania. Nasza gałka oczna znajduje się w oczodole i jest otoczona sześcioma mięśniami, które pozwalają nam na wykonywanie znacznej ilości wychyleń i zwrotów. Zapewnia nam to możliwość sprawnego funkcjonowania. Kiedy wszystkie mięśnie są rozluźnione i nie wykonują żadnej pracy oczy powinny być ustawione równolegle i patrzeć przed siebie. Takie ustawienie nazywamy prawidłowym. Za wyjątkiem jednego kierunku oczy wykonują ruch w tą samą stronę – chcąc popatrzyć w prawo oko lewe i prawe wychylą się w prawo. Nazywamy takie ruchy zwrotami.

Ruchem bardzo specyficznym, gdzie oczy poruszają się w inną stronę jest ruch konwergencji – chcąc coś przeczytać oczy ustawiają się do środka czyli prawe oko w lewo, lewo oko w prawo. Odworotnym ruchem jest dywergencja czyli chęć popatrzenia ponownie w dal, gdzie oczy ponownie ustawiają się równolegle do siebie.

Osobnym ruchem są sakady, czyli krótkie szarpnięcia gałek ocznych pozwalające nam na przeskakiwanie nam z jednego obiektu na obiekt tuż obok. Zazwyczaj korzystamy z tego podczas czytania kiedy z jednej litery przeskakujemy na kolejną. Zachowanie sprawności mięśni oraz ich właściwa praca jest kluczowa dla naszego widzenia oraz komfortu życia. Co jednak gdy, któryś mięsień zawodzi?

 

ZEZY UTAJONE I JAWNE

Zez a właściwie heteroforia lub heterotropia to niewłaściwe ustawienie gałek ocznych. Heteroforie to nic innego jak zezy ukryte – zez, który bardzo ciężko zaobserwować, zazwyczaj dotyczy obu oczu naprzemian i może wywoływać różne objawy astenopijne – pogorszenie widzenia, zmęczenie oczu, problemy z czytaniem lub widzeniem w dal.

Heterotropia natomiast to zez jawny widoczny gołym okiem. Małe wychylenia mogą nie powodować objawów lub być kompensowane przez nasz organizm. Stanowią jednak ważny efekt estetyczny. Przy dużych wychyleniach może powodować znaczące objawy jak dwojenie obrazu, pogorszenie ostrości czy w konsekwencji niedowidzenie. W zależności od kierunku wychylenia niewłaściwie ustawionego oka możemy mówić o różnych rodzajach.

– exoforia/tropia – ustawienie oka na zewnątrz (w stronę ucha)
– esoforia/tropia – ustawienie oka do wewnątrz (w stronę nosa)
– hyperforia/tropia – ustawienie oka do góry
– hypoforia/tropia – ustawienie oka na dół
– incyclopforia/tropia – skręcenie oka do wewnątrz
– excyclopforia/tropia – skręcenie oka na zewnątrz

 

RODZAJE ZEZA U DZIECI

W przypadku dzieci wszystkie procesy wzrokowe są bardziej gwałtowne i szybciej postępujące w związku z tym pojawiają nam się dodatkowe klasyfikacje pomagające nam dobrze opisać stan wzroku dziecka.

zez zbieżny wrodzony – zazwyczaj stały o charakterystycznym dużym odchyleniu

zez zbieżny współwystępujący – pojawiający się wraz z innymi objawami ocznymi np. oczopląsem

zez zbieżny akomodacyjny – przyczyną może być wysoka nadwzroczność i/lub nadmierny skurcz konwergencj, najczęściej między 2 – 4 rokiem życia, gdy wzrasta zainteresowanie dziecka oglądaniem przedmiotów z bliska i czytaniem (uwaga telefony komórkowe!)

zez porażenny – powstały na skutek uszkodzenia samego mięśnia, nerwu zaopatrującego mięsień lub obszarów w ośrodkowym układzie nerwowym

 

GDY ZEZ NIE JEST ZEZEM

Stan pozorujący zeza nazywamy zezem pozornym, spowodowany nieprawidłowym osadzeniem gałek ocznych w oczodole lub nieprawidłową budową aparatu ochronnego oczu np. powiek. U małych dzieci występująca szeroka, płaska nasada nosa lub mały rozstaw źrenic, mogą pozorować zeza zbieżnego.

 

 

LECZENIE ZEZA

Zez mimo, iż może być stały lub utajony nie musi stanowić części naszego życia na stałe. Postępujące odchylenie oka lub oczu może skutkować pojawieniem się niedowidzenia w związku z tym bardzo ważne jest wprowadzenie odpowiednich kroków mających na celu wyprowadzenie tego stanu. Podstawowymi metodami walki z zezem są:

Odpowiednia korekcja – odpowiednie wyrównanie wady wzroku za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych zapewnia właściwy bodziec do postrzegania przez siatkówkę oka bodźców zewnętrznych.

Ćwiczenia ortoptyczne/ Terapii Widzenia – systematyczne wykonywanie ćwiczeń zapewniających odpowiedni bodziec dla mięśni oczu powoduje ich wzmocnienie oraz prawidłowe ustawienie. Ważna jest systematyka pracy rodzica z dzieckiem!

Dobór pryzmatów – w przypadkach ciężkich możliwe jest dołączenie do terapii dodatkowego elementu jakim jest korekcja pryzmatem. Pryzmat pozwala na odpowiednie ustawienie obrazu na siatkówce oka i zabezpiecza przed tłumieniem obrazu.

Operacja chirurgiczna – w uzasadnionych przypadkach możliwe jest zastosowanie leczenia chirurgicznego, które ma na celu skrócenie lub zmianę przyczepu mięśnia odpowiedzialnego za nieprawidłowe ustawienie oka.

 

PODSUMOWANIE

Omówione powyżej nieprawidłowości równoległego ustawienia oczu u dzieci, a w konsekwencji zaburzenia prawidłowego rozwoju obuocznego widzenia wymagają wysokospecjalistycznej diagnozy i wsparcia terapeutycznego okulisty, ortoptysty i uzupełniająco optometrysty. W przypadku zeza możemy łatwo zapamiętać o postępowaniu:

Z – Zaopiekować się

E – Ekspresowo

Z – Zaburzeniem